کلمات المحققین (کتاب)«کلمات محققین»، مجموعه پنج مقاله ارزش مند به قلم خواجه نصیر الدین طوسی و... به فارسی و عربی است. ۱ - ساختار کتابدر این اثر تنها مقالات بدون حواشی و توضیح دیگری ارائه شده و فاقد تبویب و فصل بندی است. ۲ - گزارش محتواخلاصه مطالب پنج رساله کتاب به ترتیب عبارت است از: ۲.۱ - مطلب اول۱- خواجه نصیر الدین طوسی، در مقدمه «رساله جبر و اختیار» که به زبان فارسی نگارش شده است، سبب نگارش مقاله را چنین می‌نویسد: «به حکم آنکه بعضی برادران بر سبیل حسن الظن به مجرد این سواد و به تصور آنکه در مباحث عقل چشم دیداری دارد اقتراح کردند که آنچه او را روشن شده است در مسئله جبر و قدر که از جمله مسائل مشکله است که میان اصناف خلق دایر شده و اکثر افهام از وصول به تحقق آن قاصر بر سیاقت تقریر و تفهیم نه بر طریق بدل و نظر تحریر کند...» . وی ابتدا مقدمات علمی که مطالب کتاب بر آن مترتب است، مانند: تفصیل مذاهب و جبر و اختیار ، تحقیق معنی وجوب و امکان، تفصیل اقسام شرط و سبب تام و ناقص، تفصیل اقسام قوای انسانی، تصویر صدور فعل از قادر مختار بالارادة، در ضمن هشت فصل بیان می‌کند. سپس در فصل نهم و دهم کتاب به تبیین دیدگاه شیعه در باره «امر بین الامرین» و اطلاق معنای اختیار بر باری تعالی می‌پردازد. ۲.۲ - مطلب دوم۲- محقق داماد در ابتدای مقاله، موضوع «خلق اعمال» را از مباحث مشکل و غوامض فلسفی برشمرده است. وی با اشاره به اینکه در کتب عقلی و فلسفی و شروحی مانند « الرواشح السماویة » که در شرح اصول کافی نوشته شده، به تبیین این موضوع پرداخته است، سبب نگارش این مقاله مختصر را درخواست یکی از دوستان می‌داند. وی در این مقاله پدر و مادر را از جمله علل و اسباب طولی و جاعلیت خداوند را تام و موجد ذرات عالم می‌داند. [۱]
کلمات المحققین،طوسی،ص۵۰۱-۵۰۲.
۲.۳ - مطلب سوم۳- علامه فیض کاشانی در « رساله جبر و اختیار » به تبیین موضوع جبر و اختیار که به تعبیر وی از غوامضی است که فهم‌ها در آن متحیر مانده و افکار مردم در آن مضطرب شده است، می‌پردازد. ۲.۴ - مطلب چهارم۴- « رسالة فی حقیقة الوجود » به قلم میر سید علی شریف، به فارسی نگارش شده است. در ابتدای این رساله، نویسنده با ذکر تمثیل آفتاب ، به بیان مراتب موجودات در موجودیت پرداخته است. وی در ادامه می‌افزاید: «بدان که وجود، نوری است معنوی و اشیای موجوده را در موجودیت به تقسیم عقلی همین سه مرتبه است اول آنکه وجود وی مستفاد باشد از غیر، چنان که مشهور است در مهیات ممکنات... مرتبه دوم آن است که ذات وی مقتضی وجود وی باشد بر وجهی که محال بود جدا شدن وجود از وی و این حال واجب الوجود است... مرتبه سیم آن است که موجود باشد به وجودی که عین ذات او است نه به وجودی که مغایر ذات وی است». ذکر اشعار و تماثیل سبب شده که قدری از سنگینی و دشواری موضوع کاسته شود. ۲.۵ - مطلب پنجم۵- در « رساله مفهوم الوجود » به قلم محقق داماد تبیین فلسفی مفهوم وجود ارائه شده است. ۳ - وضعیت کتابکتاب، فاقد فهرست و پاورقی است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار خواجه نصیرالدین طوسی،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |